MAKALAH Kapercayaan jeung Sistem Urang Sunda

PANGJAJAP

Puji sareng syukur mangga urang sanggakeun ka hadirat Alloh SWT lantaran barkat rahmat-Na simkuring saparakanca tiasa ngabereskeun ieu makalah kanggo nuntaskeun pancen ti ibu dosen. Sholawat sareng salam mugi-mugi salamina kacurah limpahkeun ka jungjunan alam nyatana Nabi Muhammad SAW, teu hilap ka kulawargina sareng ka shahabatna sareng mudah-mudahan dugi ka urang sadayana. Amin

Makalah ieu di judulan ku “Kapercayaan Jeung Sistem Panganyaho Urang Sunda”. Panyajian anu aya dina makalah ieu nyaeta kapercayaan jeung sistem naon nu aya di urang sunda sarta sadaya panganyaho nu aya djerona, anu tujuanna pikeun nyumponan pancen ti dosen “Bahasa dan Budaya Daerah/Sunda”. Tujuan anu sejenna nyaeta pikeun ngembangkeun kanyaho urang kana Budaya Sunda nu aya di Indonesia.

Saleres-leresna makalah ieu pasti wae aya kakiranganna anu teu di sadari ku simkuring saparakanca. Kumargi kitu simkuring saparakanca anu nyusun kana makalah ieu nyuhunkeun kritikan sareng saran ti Ibu dosen mata palajaran pikeun nyampurnakeun makalah ieu pikahareupeun.

Tungtung basa, simkuring saparakanca ngucapkeun hatur nuhun ka Ibu dosen anu parantos ngabimbing simkuring saparakanca kana nyusunna ieu makalah. Oge simkuring saparakanca salaku anu nyusun ieu karya ilmiah ngaharepkeun supaya ieu karya ilmiah teh tiasa manfaat kanggo ngembangkeun katerampilan dina kabudayaan Sunda, sareng tiasa manfaat kanggo para mahasiswa pikeun diajar kabudayaan Sunda.

Bandung, 26 Oktober 2016

Panyusun

BAB I

BUBUKA

1.1. Kasang Tukang

Undang–undang No. 20 taun 2003 pikeun Sistem Pendidikan nasional Pasal 37 ayat I “Kurikulum dasar dan Menengah wajib membuat muatan lokal”. Perda No. 5 taun 2003 pikeun “Pemeliharaan Bahasa, Sastra dan Bahasa Daerah”. SK Gubernur Jawa Barat No. 3 taun 2004 pikeun “Petunjuk Pelaksanaan”. Perda No. 5 Taun 2003 “Basa Jeung Sunda Kaasup Mata Pelajaran Mutan Lokal Jawa Barat nu Kudu diajarkeun di mimiti TK atanapi PAUD nepi ka Perguruan Tinggi”, pangajaran di TK di ewarken jeung kagian basa eta kagiatan di ajar nu sejena, luyu jeung standar eusi pendidikan.

Mekarkeun kamampuh ngagunakeun basa sunda pikeun murid TK/RA nyaeta alat komunikasi jeung lingkunganana, alat pikeun mekarkeun intelektual anak, alat pikeun mekarkeun ekspresi anak, jeng alat pikeun ngebrehken rasa jeung pikiran ka jalma nu sejenna. Dina kahirupan sapo-poe urang sarerea pasti wae pernah nguping istilah kabudayaan atawa sistem. Tina maca urang sarerea bakal manggihan elmu jeung manfaat pikeun kahirupan. Salah sahiji kabudayaan di Indonesia nyaeta kabudayaan Sunda. Sunda nyaeta salah sahiji suku nu aya di Indonesia anu ngabogaan ciri sapertos degung, jaipong, borondong garing, pupuh, sareng sajabana.

1.2. Rumusan Masalah

a. Kapercayaan jeung budaya nu aya di urang sunda?

b. Sistem naon nu aya di urang sunda?

c. Nu kumaha sajarah sunda nu saleresna?

1.3. Maksud Jeung Tujuan

Maksud tina makalah ieu nyaeta pikeun nganyahokeun kapercayaan jeung sistem panganyaho urang sunda sarta kabudaannana.

Tujuanna tina nyieun makalah ieu nyaeta:

Æ Nganyahokeun salah sahiji kapercayan jeung sistem paganyaho urang sunda  

Æ Nganyahokeun kabudayaan urang sunda.

Æ Bisa nambahan kana kanyaho tina kapercayaan jeung sistem panganyaho urang sunda jeung kabudayaannana.

BAB II

PEDARAN

2.1. KAPERCAYAAN JEUNG BUDAYA URANG SUNDA

          Sabagain masyarakat suku Sunda nganut agama Islam, mung aya oge anu nganut agama Kristen, Hindu, Budha, jeung sajabana. Aranjenna kagolong nu nganut agama nu taat, kusabab ker maranehna kawajiban ibadah teh nyaeta utama. Contona dina ngajalankeun ibadah puasa, solat lima waktu, sarta munggah haji ker nu mampu. Aranjenna oge masih percaya kanu ayana kakuatan gaib. Conto sejen ayana upacara-upacara nu ngahubungkeun jeung salah sahiji fase dina sabunderen kahirupan, ngadirikeun imah, melak pare, jeung sajabana. Hasil-hasil teknologi kiwari oge gampil dipiboga sapertos alat-alat nu digunakeun kanggo tani nu baheula mah masih menggunakan parabot sarta alat tradisional, ayena rubah ku alat modern, sapertos traktor jeng mesin panggiling pare. Salian eta oge kantos aya alat-alat telekomunikasi jeung barang elektronik modern nu ayena mah suku sunda langkung maju kana parkembangan zaman.

Budaya Sunda nya éta budaya nu dipimilik ku urang Sunda. Najan budaya Sunda loba nu nyaruakeun jeung budaya tatanggana di Nusantara/Indonésia, tetep baé loba bédana. Misalna dina seni tembang Cianjuran, nu najan lirikna loba nu nyokot tina dangding, jeung najan asalna mémang tina seni vokal Jawa, tapi kamekarannana ayeuna geus bisa disebut lain-lainna deui dibanding jeung seni karawitan Jawa.

Naskah Sanghyang Siksa Kanda ng Karesian nyebutkeun ngeunaan ayana rupa-rupa kamonésan dina widang kabudayaan, di antarana mémén (dalang), paraguna (ahli karawitan), hémpul (ahli kaulinan), prépantun (juru pantun), lukis (seni batik), jeung darmamurcaya (juru basa nu ahli rupa-rupa basa deungeun). Dina naskah éta ogé kasebut sababaraha carita, lakon pantun, jeung kitab pusaka kaagamaan, nu ngabuktikeun yén dina mangsa harita kasusastran tulis Sunda geus mekar. Gedé kamungkinanana yén jenis sastra mangsa harita mah lolobana dina wangun sastra lisan, kayaning jampé-jampé, pupujian, lagu-lagu kaulinan, kawih jeung carita pantun, jeung carita biasa.

Budaya Sunda nya éta budaya nu dipimilik ku urang Sunda. Najan budaya Sunda loba nu nyaruakeun jeung budaya tatanggana di Nusantara/Indonésia, tetep baé loba bédana. Misalna dina seni tembang Cianjuran, nu najan lirikna loba nu nyokot tina dangding, jeung najan asalna mémang tina seni vokal Jawa, tapi kamekaranana ayeuna geus bisa disebut lain-lainna deui dibanding jeung seni karawitan Jawa.

2.2. SAJARAH URANG SUNDA

Ngaran karajaan Sunda nembe muncul ti abad ka-8 kalanjutan atawa panerus karajaan Tarumanegara. Pusat karajaanna aya disabunderan Bogor, kiwari Sajarah Sunda ngalaman babak enggal kumargi arah pesisir utara di Jayakarta (Batavia) abus kakuasaan kompeni Belanda ti taun 1610 jeung di arah jero sebelah timur abus kakuasaan Mataram ti taun 1625.

Saur RW. Van Bemelan taun 1949, Sunda nyaeta mangrupa istilah nu digunaken kanggo ngaranan daratan bagean barat laut wilayah India timur, samentara daratan bagean tanggara dingaranan Sahul. Suku Sunda mangrupakeun kelompok etnis nu aya ti bagean barat pulo Jawa, Indeonesia. Nyaeta ti Jawa Barat. Daerah nu serig oge disebut Tanah Pasundan atawa Tatar Sunda.

Naskah Sanghyang Siksa Kanda ng Karesian nyebutkeun ngeunaan ayana rupa-rupa kamonésan dina widang kabudayaan, di antarana mémén (dalang), paraguna (ahli karawitan), hémpul (ahli kaulinan), prépantun (juru pantun), lukis (seni batik), jeung darmamurcaya (juru basa nu ahli rupa-rupa basa deungeun). Dina naskah éta ogé kasebut sababaraha carita, lakon pantun, jeung kitab pusaka kaagamaan, nu ngabuktikeun yén dina mangsa harita kasusastran tulis Sunda geus mekar. Gedé kamungkinanana yén jenis sastra mangsa harita mah lolobana dina wangun sastra lisan, kayaning jampé-jampé, pupujian, lagu-lagu kaulinan, kawih jeung carita pantun, jeung carita biasa.

2.3. SISTEM URANG SUNDA

·      Sistem Organisasi Sosial dan Kemasyarakatan

Nu dimaksud sistem sosial nyaeta sistem pangalompokan sosial ngadasarken ti umur, jenis kelamin, jeung hubungan duduluran. Sareng organisasi kamasyarakatan nyaeta hubungan nu aya antara salahsahiji jelema atawa golongan jelema di jero masyarakat nu geus dipolakeun, sahingga ngajadi hiji sistem hubungan.

1.  Sistem sosial ngadasarkeun umur

a.      Orok: 0-12 bulan

b.      Budak: 1-15 taun

c.      Bujangan/mojang: 16-25 taun

d.      Sawawa/dewasa: 26-40 taun

e.       Kolot: 41 taun kaluhur

2.    Sistem sosial ngadasarkeun jenis kelamin

a.       Pagawean

b.      Kaulinan

c.       Warisan

d.      Jodo

e.       Nyokot kaptusan jeng sajabana

·         Organisasi Sosial/Kamasyarakatan

       Organisasi tradisional nyaeta organisasi nu muncul kusabab  hasil inisiatif jeung kreatif masyarakat desa, nu dijurungkeun ku pangabutuh dina ngarengsekeun masalah-masalah nu dipayunan, sedangkeun organsasi modern nyaeta lahir kusabab dihaja di jieun, biasana ti pihak luhur desa jeung anggaran dasar sarta anggaran rumah tanggana.

1.    Organisasi tradisional hubunga nu boga tanah jeung nu nggarap tanah

a.     Memaro: bagean hasil panen sarua

b.     Mertelu: bagean hasil panen 1 ngabanding 2

c.      Mlayang: bagean hasil panen 10 sangga ker 3 bau sawah

d.      Hejoan: panginjeman duit nu dibayar make hasil panen

2.      Organisasi tradisional hubunganna jeung kehirupan desa di priangan

a.      Hiras/ngahiras: biasana aya dina ngadiriken imah, tandur jeng hajatan

b.      Liliuran: tuker tanaga dina salahsahiji pagawean A : B atawa B : A

c.       Kondangan/Ondangan/Uleman: dina acara syukuran

3.      Organisasi tradisional didasarken kapentingan ekonomi

a.      Sistem ijon: panginjeman pare dina musim paceklik jeng di bayar dina musim panen sarta bungaan.

b.     Sistem nyambat: pamenta bantuan tanaga ti tatangga sarta bayaran materi

c.      Sistem ceblokan: sistem kontrak panggarap sawah ku hiji kelompok patani nepi panen jeng hasil panen di bagi sasuai kasapaketan

d.      Sistem pajegan: sistem kontrak teu nepi panen

e.    Sistem sewa tanah: nyewaken tanah ka pamilik modal lantaran kabutuhan sejen

2.4.  BASA, AKSARA, JEUNG SASTRA

Salian ti naskah Sanghyang Siksa Kanda ng Karesian, naskah-naskah séjén ti jaman nu leuwih anyar salaku bukti kasusastran Sunda nu aya di Musieum Pusat Jakarta di antarana Carita Parahyangan, Carita Waruga Guru, jeung Carita Ratu Pakuan.

Saasupna pangaruh Jawa (Mataram Islam) dina abad ka-17, di masarakat Sunda tumuwuh bentuk wawacan nu ditulis dina aksara Cacarakan. Aksara Arab gé mimiti dipaké pikeun nulis basa Sunda.

Ku datangna bangsa Éropa, utamana dina munggaran abad ka-19, aksara Latin ogé mimiti dipiwanoh jeung dipaké. Beuki dieu, dina panungtungan abad ka-19, cara nulis nurutkeun ajén-inajén modérn mimiti dipaké ku Muhamad Musa: méré tanda baca dina tulisan Cacarakan jeung mimiti dipakéna aksara Latin.

Taun 1912, aturan nulis basa Sunda ku aksara Latin dijieun ku Ardiwinata spk. Percitakan ogé mimiti dipaké. Wujud sastra Kulon samodél roman jeung carpon ogé mimiti dipikawanoh. Kalawarta Sunda mimiti medal awal abad ka-20.

Roman Sunda munggaran dikarang ku Ardiwinata nu judulna Baruang ka nu Ngarora, dituturkeun ku Méméd Sastrahadiprawira, Yuhana, Moh. Ambri, jeung Margasulaksana (roman ditéktip Diarah Pati).

Kumpulan carpon munggaran ditulis ku G. S. (ngan dikenal sandiasmana wungkul) dina judul Dogdog Pangréwong (1930), dituturkeun ku M. A. Salmun, Rusman Sutiasumarga, Tini Kartini, RAF, Wahyu Wibisana, jsb. Sajak bébas basa Sunda diluluguan ku Kis W. S..

Wangunan lakon teu pati ngembang dina basa Sunda, sabab aya gending karesmén nu leuwih dipikaresep. Dina jaman méméh perang, buku-buku sastra Sunda lolobana wedalan Balé Pustaka, Jakarta. Sanggeus perang, karya sastra Sunda leuwih loba nu medal ti pamedal-pamedal swasta.

”

BAB III
PANUTUP

3.1. Kacindeukan

Sabagain masyarakat suku Sunda nganut agama Islam, mung aya oge anu nganut agama Kristen, Hindu, Budha, jeung sajabana. Aranjenna kagolong nu nganut agama nu taat, kusabab ker maranehna kawajiban ibadah teh nyaeta utama. Contona dina ngajalankeun ibadah puasa, solat lima waktu, sarta munggah haji ker nu mampu. Aranjenna oge masih percaya kanu ayana kakuatan gaib. Conto sejen ayana upacara-upacara nu ngahubungkeun jeung salah sahiji fase dina sabunderen kahirupan, ngadirikeun imah, melak pare, jeung sajabana.

Ngaran karajaan Sunda nembe muncul ti abad ka-8 kalanjutan atawa panerus karajaan Tarumanegara. Pusat karajaanna aya disabunderan Bogor, kiwari Sajarah Sunda ngalaman babak enggal kumargi arah pesisir utara di Jayakarta (Batavia) abus kakuasaan kompeni Belanda ti taun 1610 jeung di arah jero sebelah timur abus kakuasaan Mataram ti taun 1625.

Nu dimaksud sistem sosial nyaeta sistem pangalompokan sosial ngadasarken ti umur, jenis kelamin, jeung hubungan duduluran. Sareng organisasi kamasyarakatan nyaeta hubungan nu aya antara salahsahiji jelema atawa golongan jelema di jero masyarakat nu geus dipolakeun, sahingga ngajadi hiji sistem hubungan. Organisasi tradisional nyaeta organisasi nu muncul kusabab  hasil inisiatif jeung kreatif masyarakat desa, nu dijurungkeun ku pangabutuh dina ngarengsekeun masalah-masalah nu dipayunan, sedangkeun organsasi modern nyaeta lahir kusabab dihaja di jieun, biasana ti pihak luhur desa jeung anggaran dasar sarta anggaran rumah tanggana.

3.2. Saran

Urang Sunda Kedah Ngahiji Kangge ngahontal cita – cita leluhur anu atos dipaparkeun dina kidung kawih cianjuran, urang ulah cicing, urang kedah maju dina sagalana ambeh ulah terus aya dihandap. Hayu batur sauyunan ngawangunnegeri tatar sunda, ulah nepi ka aya basa jeung carita anu judulna “ Kamana Ari Urang Sunda “.

DAPTAR PUSTAKA

http://www.initialdastroboy.wordpress.com,Sistem Organisasi Masyarakat Sunda Potret Kehidupan Urang Sunda, 20 Oktober 2011, 17:30.

www.google.com Sistem sosial dan organisasi kemasyarakatan masyarakat sunda, 23 Oktober 2011, 14:00

Wikipedia: 2011  Budaya Sunda  Founder Jimmy Walles

Inter Media 2011 Bentuk Kujang KPM Galuh Rahayu Ciamis-Yogya